Okul fobisi, çocukların okula dair yüksek derecede kaygı ve endişelerinin olması, okul ortamında kendilerini huzursuz ve mutsuz hissetmesi, tüm bu olumsuz duygulardan ötürü evde olmak, okula gitmek istememe olarak ifade edilebilir. Okul öncesi öğrenimin başladığı 4-5 yaş ya da ilkokulu geride bırakan 12 yaş civarı görülebilmektedir.
Okul fobisini ele alırken yaş ayrımında da görüleceği üzere iki faktörden kaynaklandığını belirtmek mümkün olacaktır. İlkinde, çocuğun anneden ayrılma noktasında yaşadığı zorluk ve ayrılık kaygısı ön plandadır. İkinci faktörde ise anne ya da evden ayrılma noktasında herhangi bir problem sergilemeyen çocuğun okula devamı ve adaptasyonundan kaynaklanan bir okul fobisinden bahsedilebilir.
Çocukların okul fobisi yaşamalarının sebeplerinden ilki olarak anne/bakım verenden ayrılma kaygısının ön planda olduğu ifade etmiştik. Anneden pek çok sebepten ötürü ayrışamamış, ince motor becerileri beklenen oranda gelişmesine rağmen yemeği dahi annesi tarafından yedirilen ya da annesiyle güvenli bağ kuramamış çocuklarda okulla kendisini ciddi oranda gösteren bir ayrılık kaygısı görülebilmektedir.
Evdeki güvenli ortamdan ayrılmak istememek ya da annesini eve döndüğünde bulamayacağı endişesini yaşayan çocukta bu durum okul fobisinin kaynağını oluşturabilmektedir.
Çocuklar elbette okula başlayacağı dönemde güven duyduğu ve alıştığı evinden, ortamından ayrılmak istemeyebilmektedirler. Bu endişenin görülmesi ve beraberinde okula devam sağlamama konusunda gösterilen direnç oldukça doğaldır. Bu noktada adapte olması süresinin uzunluğu, çocuğun okula gitmek istemeyişi, gitse dahi çeşitli bahanelerle evine dönmek istemesi ele alınması gereken bir konudur. Okula başlayana kadar ebeveyninden hiç ayrışamamış ya da girişimleri baskıyla engellenmiş çocuk bu sosyal ortamda var olmaktan bir çekince duyacaktır. Anlaşılamama, dışlanma korkusu yaşayabilecek ve bu sebeplerden ötürü okula devam etmek istemeyecektir.
Bu durumun tam tersi olarak okul çağına gelene kadar hiçbir engellenme ve kuralla karşılaşmayan, her istediğinin yapılmasına alışan çocuk; sınıfın kuralları ve öğretmenin otoritesi karşısında adapte olmakta güçlük yaşayacaktır. Ya da kurallar ve sınırlar noktasında bir problem yaşamayan çocuğun, öğretmeni ya da arkadaşlarıyla iyi bir ilişki geliştirememesi okul fobisine neden olabilecek önemli faktörlerden biridir.
Çocuğun akranlarından gördüğü şiddet, zorbalık da okul fobisinin oluşmasına zemin hazırlayabilecek bir problemdir.
Peki ne yapılabilir?
Ebeveynin çocuğu etkin bir şekilde dinleyip beraber bir eylem planı oluşturmaları en işlevsel çözümdür. Çocuğa ev içi ve dışında özerkliğini sağlayabilecek fırsatlar sunmak ve bu noktada desteklemek yararlı olacaktır. Ebeveyninden ayrılmama konusunda yüksek bir direnci varsa aşamalı olarak okulda beraber zaman geçirilebilir. Belli bir süre sınıfın kapısında, okulun bahçesinde, okulun dışında bekleyerek, öğle aralarında ziyaretler gerçekleştirerek güvende olduğu hissi kazandırılmaya çalışılabilir. Okulda zorbalığa uğradığı için bu problem gözlemleniyorsa rehberlik servisi ve sınıf öğretmeniyle iş birliği içinde hareket edilmelidir. Tüm bu tutum ve önlemlere rağmen olumlu yönde bir değişim olmazsa uzman bir psikolog eşliğinde süreci sürdürmek oldukça yararlı olacaktır.