Travma sonrası stres bozukluğu, ani ve beklenmeyen bir durumda meydana gelen, bireyi yoğun bir korku, çaresizlik ve kaygıya iten bir hastalıktır. Bireyde travma sonrası stres bozukluğunun görülme nedenleri değişiklik gösterebilmektedir. Bunlara; trafik kazası, cinsel taciz, deprem, sel, savaş veya terör eylemleri, pandemi gibi örnekler verilebilir.

Birey yaşamında karşılaştığı, baş etme becerilerini tehdit eden pek çok olay yaşamış olabilir. Ama insana kendisini kötü hissettiren, olumsuz duyguları çağrıştıran her olay bireyde travmaya sebebiyet vermez. Travma olarak ele alınabilmesi için öncelikle beklenmedik anda ve ani bir şekilde gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu şekilde ani ve beklenmedik olayların neticesinde görülen olaylarda travma sonrası stres bozukluğu meydana gelmektedir. Bununla beraber belirti ve semptomlar kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Bazısında travma sonrası stres bozukluğu, rahatsızlığa sebep olan olaydan hemen sonra ortaya çıkarken bazısında ise daha uzun bir süre sonra görülebiliyor.

Travma sonrası stres bozukluğu 4 başlık altında ele alınabilir.

• Travmayı Yeniden Yaşamak
• Kaçınma
• Uyarılmada Artış
• Olumsuz Biliş ve Kabulleniş

Travmayı yeniden yaşama kategorisinde birey, geçirdiği travmayı neredeyse yeniden yaşamaktadır. Yaşanan olayda var olan sesleri ve görüntüleri yeniden duyup gördüğünü hissedebilmektedir.  Burada kendini suçlama eğilimi oldukça yüksektir. Kendi hatası ya da ihmali olup olmadığını, en başından olmasını engelleyip engelleyemeyeceğini düşünür.

Travmadan kaçınma kategorisinde ise kendisine olayı hatırlatabilecek ortamlardan ve insanlardan uzaklaşma eğiliminde olabilmektedirler. Çoğunlukla yaşanan olayı hatırlamaktan kaçınma davranışı gözlemlenir. Azalan özgüven ve içe kapanma görülebilmektedir.

Travmaya bağlı uyarılmanın artış göstermesinde travmaya bağlı olarak yaşanan olumsuz duygularda normalin üzerinde kabul edilebilecek bir artış gözlemlenir. Özellikle öfkede belirgin bir artış vardır.

Olumsuz biliş ve kabullenişteyse çoğunlukla bireyin kendisini suçlaması, travmaya neden olan olayı tekrar tekrar yaşaması olarak ortaya çıkabilmektedir.

Bu kategoriler dışında travmaya bağlı olarak bireyde görülebilen birtakım ruhsal ve fiziksel belirtiler olmaktadır. Öfke problemleri, geleceğe dair umutsuzluk, devamlı suçluluk duygusu, kabuslar görme, bireyin yakınları ve kendisiyle alakalı güvenlik endişesi, hafıza problemleri, dikkat, algı ve düşünme problemleri, uyku problemleri ve tükenmişlik hissi ruhsal belirtilere verilebilecek örneklerdendir. Bireyin kendisini devamlı yorgun hissetmesi, azalan hareketlilik, yeme bozuklukları, travmatik olayı devamlı anlatma ya da hiçbir şekilde konuşulmamasını isteme, sigara, alkol ya da madde kullanımının başlaması veya artış göstermesi, kalp çarpıntısında artış, nefes almakta zaman zaman yaşanan güçlük, okul veya iş yaşamında kendisini gösteren başarısızlık fiziksel belirtiler altında sayılabilir.

Travma sonrası stres bozukluğunun meydana gelmesinde travmatik olayı yeniden yaşama ihtimali, olayı hatırlatacak faktörlerin varlığı, olayın ölümle veya sakatlıkla sonuçlanmış olması, bireyde eşlik eden başka bir psikolojik rahatsızlığın varlığı, olayla alakalı olan görüntülere maruz kalma, bireyin çevresinin desteğinin yeterli seviyede olmaması da sayılabilir.

Yaşanan travma neticesinde yukarıda da ifade edilen belirtilerin bir aya kadar görülmesi normal olarak kabul edilebilmektedir. Yine yukarıda ifade ettiğimiz gibi travma olarak nitelendirilebilecek her olumsuz durumda birey için tedaviye ihtiyaç duymayabilir.

Ancak bir ay geçilmiş olmasına rağmen belirtiler devam ediyorsa mutlaka uzman desteği alınması gerekmektedir. Travma sonrası stres bozukluğunun tedavisinde ilaç ve psikoterapi yöntemleri kullanılmaktadır. Bu noktada psikoterapideki amaç, bireyin yaşadığı olumsuz belirtilerin azaltılması, bireyin çeşitli baş etme becerileri edinmesine destek olarak hayat kalitesinin sağlanması hedeflenmektedir. İlaçla beraber psikoterapi desteği sağlanabileceği gibi yalnızca psikoterapi desteğiyle tedavi gerçekleştirilebilmektedir.